عصر ایران؛ امید جهانشاهی- بازخوانی تاریخ و شناخت واقعبینانه شخصیتها، جریانها، گروهها و رویدادها نه تنها برای درک ریشه و پیشینه که برای قضاوت در مورد چرایی وضعیت امروز نیز لازم است. به دلایلی که بسط آن فرصتی فراخ میطلبد گاهی شخصیتهای تاریخی متاخر زیر سایه سنگینی از کلیشهها در غباری از ابهام و سوء تفاهم کمرنگ یا حتی گم میشوند. برخی از این کلیشهها محصول ایدئولوژی چپ، مارکسیستی و سوسیالیسم خلقی هستند؛ گروههایی که درخشششان در گرو دروغ است و خاک پاشیدن بر هر چهرهای که برایشان غیر خودی است. گاهی شورآفرینیهای انقلابی کار همین خاک پاشیدن را میکند و کلیشهها را بر شخصیتها بار میکند و سد راه شناخت تاریخ میشود. از جمله این شخصیتها سید حسن تقیزاده است که در برخی منابع رسمی و ایدئولوزیک به عنوان ناسیونالیست افراطی، یا مخالف دین و بیگانه با ایرانیت و عاشق غربی شدن و یا نوکر شاه و…
برچسب: تقی زاده
یادی از حسن تقی زاده
امید جهانشاهی: پروژه تام و تمام تقیزاده تجدد بود. در خانوادهای روحانی و سنتی به دنیا آمد؛ اما همه تقلا و تکاپویش در سیاست و فرهنگ برای تجدد و نوسازی ایران بود. نوجوان بود و پرشور که آثار طالبوف و رسالههای ملکمخان پایههای ذهنی و سویههای زندگیاش را ساختند. دورانی که او میزیست، تبریز دروازه تمدن اروپایی بود. راه اروپا از استانبول میگذشت و تبریز متأثر از نشریات و انجمنهای تجددخواهی بود که در این شهر سامان گرفته بودند. از همان دوران تلاش برای اندیشه تجدد را آغاز کرد. در آن زمان مجلس صنفی بود و او نماینده تجار تبریز شد که البته اعتبار پدرش که روحانی معتبری بود، بیتأثیر نبود؛ اما او راه خود گرفت و مبلغ تجدد و مدافع مشروطهخواهی شد. به تهران که رفت، آنقدر جوان بود که معروف است از نمایندگان کسی به طعن گفت مگر در تبریز آدم قحط بود که این پسرک را به مجلس…
سید حسن تقی زاده؛ تمام زندگی او تنها یک جمله مشهور نیست!/ چهل سال بعد تصحیح کرد
عصر ایران؛ امید جهانشاهی- امروز- ۸ بهمن- سالروز درگذشت مردی است که عمری طولانی و در عین حال توفانی و پرفراز و نشیب داشته است. حسن تقیزاده در 91 سالگی در ۸ بهمن سال ۱۳۴۸ چشم از جهان فروبست. زندگی او مصداق یک زندگی پرتکاپو و پرحادثه است. در جوانی نماینده پرشور مردم تبریز در مجلس شورای ملی شد و نطقهای آتشینی علیه محمدعلی شاه ایراد کرد و از رهبران جدی مشروطیت در مجلس بود. پس از آنکه محمدعلی شاه مجلس را به توپ بست و قصد جان مخالفان استبداد کرد، تقیزاده جوان به اروپا گریخت. با این که همه زندگی او تلاش و تقلا برای تجدد ایران بود ودر طول زندگی پرتکاپویش بارها نماینده مجلس شد، سفیر شد، وزیر شد، رییس مجلس سنا شد، و فعالیتهای فرهنگی و سیاسی زیادی کرد تنها یک جمله برای بسیاری به یادگار مانده و با آن قضاوت میشود: «ایرانی باید از فرق سر…
سید حسن تقیزاده؛ همۀ زندگی سیاسی او همان یک جمله نیست!
عصر ایران؛ امید جهانشاهی- سالروز درگذشت سید حسن تقیزاده از مشهورترین سیاستمداران تاریخ معاصر ایران بهانهای است برای لزوم یادآوری بازاندیشی انتقادی در کارنامههای سیاسی به جای تکرار اتهامات یا توقف در آنها. از این حقیقت که تاریخ چراغ راه آینده است، بزرگانی با تعابیر مختلف بسیار گفتهاند. مثل زنده یاد دکتر محمد علی اسلامیندوشن در کتاب «سخنها را بشنویم»: مهمترین منبع تنبّه و تعلّم ما تاریخ کشورماست. تخطئه یا مسخ تاریخ که بایگانی گذشته است، نه هنر است و نه افتخار. واقعیت این است که نه تنها شناخت ایران امروز بلکه شناخت بهترین راهی که امروز میتوان پیمود در گرو شناخت راهی است که از مشروطه تا امروز طی شده و البته این شناخت مستلزم شناخت واقعی و بیحُب و بغض زندگی کسانی است که در این مسیر، تاثیرگذار و نقشآفرین بودهاند. با همین نگاه در هشتم بهمن سالروز درگذشت سید حسن تقیزاده به عنوان…
پنج نما از تقی زاده
حسن تقیزاده در مهمترین گذرگاههای تاریخساز چنان حضوری پررنگ داشته است که نمیتوان او را نادیده گرفت. از همین رو است که برخی از او بیزار هستند و برخی تلاش و تقلایش برای تجددخواهی را ستایش میکنند. گذرگاههای مهم تاریخ متأخر عبارتاند از: دوران ظهور مشروطه، کوران تقابلهای مشروطهخواهان با محمدعلیشاه و بعد میان خودشان یعنی جناح میانهرو و تندرو، حکومت رضاخان و بهاصطلاح نوسازی از بالا یا تجدد آمرانه، مسئله تجاوز روسیه به تبریز و حاکمکردن عوامل روسیه و درنهایت ظهور و سرکوب مصدق. به مناسبت سالروز وفاتش در ۹۲سالگی، پنج نما از او در این پنج گذرگاه تاریخی را مرور میکنیم. ۱- از ابتدای جوانی بهشدت تحت تأثیر تجددخواهی میرزا ملکمخان و طالبوف و دیگران بود که گفتمان حاکم آن دوران بود. تقیزاده سخت فعال بود و سری پرسودا داشت. در ۳۰ سالگی به مجلس رفت و رهبر تجددخواهان شد. در مجلس بهشدت به محمدعلیشاه میتاخت که برای تجددخواهان…
كلاه پهلوي و طرح يك سوال
كلاه پهلوي سريالي است كه جمعه شبها دنبال مي كنم. بر اساس سخن معروف برلو كه مي گفت معني در ذهن مخاطب است و نه در پيام سوالي به ذهنم رسيد. اگر اين سريال در فضاي گفتماني دهه ۶۰ پخش مي شد، قاطبه مخاطبان تقي زاده را فردي خائن مي ديدند اما آيا براي مخاطب امروز كه شكست جريان آقاي خاتمي و شعارهايش را ديده و قرائت رسمي از چيستي روشنفكري ديني دهه ۷۰ را ديده و حالا دارد شرايط امروز را هم مي بيند؛ آيا واقعاً اين تقي زاده اي كه تصوير شده را يك فرد خائن مي بيند؟ پيام در ذهن مخاطب است و ذهن مخاطب امروز متاثر از تجربه هاي اوست. در سريال ديشب، تقي زاده در حال سخنراني در بين دانشجويان بود و به آنها توصيه مي كرد براي مراسم استقبال از رضاشاه به تركيه بروند و … كه برخي دانشجويان اعتراض كردند. در صحنه اي…