امید جهانشاهی ـ مدیر گروه آیندهپژوهی رسانه
پژوهش را چون چراغی دانستهاند که نور بر جهل و ابهام میپاشد و میوهاش یافتن است و شناخت و درک تازهای که به دست می دهد. پژوهش تلاشی روشمند و هدفمند برای پاسخ به چالشها و پیچیدگیهای جهان امروز است و از این رو، در سازمانهای رسانهای، اهمیتی صد چندان دارد. واقعیت این است که بعد از دامن گستری اینترنت و ظهور دمادم فناوریهای ارتباطی، محیط رسانهای به سرعت متحول و بازار رقابت رسانهها به شدت پیچیده شده است. در هیچ دورانی و شاید بتوان گفت در کمتر صنعتی به اندازه صنعت رسانه، محیط رقابت و بازار فعالیت تا این حد پیچیده و سرشار از عدم قطعیت و افقهای تار در آینده پیش رو نیست.
در جهان بعد از اینترنت، سازمانهاي رسانهاي در محيطي با دو ويژگي سرعت و پيچيدگي کار ميکنند که به اصطلاح به آن محيط «رپلکس» اطلاق ميشود (ترکيب سرعت و پيچيدگي). چراکه همه ابعاد به شدت پیچیده شده اند. سازمان رسانهای که قبلاً صرفاً مبتنی بر چاپ روزنامه یا پخش تلویزیونی کار می کرد حالا با تنوعی از پلتفورم ها و نرم افزارهای جدید مواجه است و باید محتوا را «همه جا، همه وقت، روی همه پلتفرمها» مدیریت کند.
ساختاری که ساده و سلسله مراتبی بود جای خود را به ساختارهای پیچیده ماتریسی و شبکه ای و مبتنی بر گروه های خودگردان می دهد تا بتواند این مدیریت محتوا را پاسخگو باشد. مدیریت سنتی و به اصطلاح اداری نیروی انسانی جای خود را به هماهنگی سرمایه های انسانی خلاق، خبره و خودگردان می دهد تا چابک عمل کنند. چراکه در دنیای جدید رسانه ها به اصطلاح ماهی های بزرگتر برنده نیستند بلکه ماهی های چابکتر برندهاند. لذا مدیریت رسانهای باید چابک، سریع، منعطف، خلاق و همه جا حاضر باشد و این پیچیدگی به یاری پژوهش ممکن است.
فارغ از پیچیدگی های حرکت سازمان ها به سمت رسانههای دیجیتال، تجربه نشان داده که شیفت به این رسانه ها هم کوچ به سرزمین خوشبختی نیست و چالشهای جدی در مدل های درامدی در رسانههای دیجیتال برای بسیاری از سازمانهای رسانهای خبری و بویژه رسانههای محلی وجود دارد و همچنین چشم اندازی از افقهای مبهم برای آینده رسالت و کار روزنامهنگاری پیش روست.
هیمنه یکهتازانه غولهای فناوری اطلاعات، منابع درامدی سازمانهای خبری را با چالش مواجه کرده است. فارغ از برندهای برتر جهانی، متوسط درامد سازمانهای خبری با روند کاهشی همراه بوده است و هنوز هیچ مدل تجاری موفقی که بتواند در عینحال رسالت روزنامهنگاری را نیز حفظ کند مطرح نشده است. پژوهشها نشان داده است مخاطبی که روزنامه را «می خواند» و پای اخبار و گفتوگوهای تلویزیونی «می نشیند»، در رسانههای اجتماعی هجوم درهم خبرهای گذرای راست و دروغ را به سرعت و بی حوصله، با انگشت «رد» می کند، و از این رو رسانههای اجتماعی مخاطب را سطحی و احساسی کرده اند و این چالش جهانی، کار مواجهه سازمانهای خبری برای اقناع مخاطب را پیچیده کرده است. علاوه بر این چالش های روز، معلوم نیست توسعه اینترنت اشیا، گسترش هوش مصنوعی، و مرزهای در حال گسترش علوم شناختی در خبر و سرگرمی با آینده رسانهها و رسالت روزنامهنگاری چه خواهند کرد. پاسخ به پیچیدگیهایی که سازمانهای رسانهای در شرایط امروز با آن مواجه هستند (و در مجال محدود یادداشت به معدودی اشاره شد) تنها در گرو پژوهش است. از این روست که پژوهش برای سازمانهای رسانهای از اهمیتی ویژه و مضاعف برخوردار است. روز پژوهش مبارک.
هفته نامه صداوسیما به مناسبت هفته پژوهش