یادی از حسن تقی زاده

امید جهانشاهی: پروژه تام و تمام تقی‌زاده تجدد بود. در خانواده‌ای روحانی و سنتی به دنیا آمد؛ اما همه تقلا و تکاپویش در سیاست و فرهنگ برای تجدد و نوسازی ایران بود. نوجوان بود و پرشور که آثار طالبوف و رساله‌های ملکم‌خان پایه‌های ذهنی و سویه‌های زندگی‌اش را ساختند. دورانی که او می‌زیست، تبریز دروازه تمدن اروپایی بود. راه اروپا از استانبول می‌گذشت و تبریز متأثر از نشریات و انجمن‌های تجددخواهی بود که در این شهر سامان گرفته بودند. از همان دوران تلاش برای اندیشه تجدد را آغاز کرد. در آن زمان مجلس صنفی بود و او نماینده تجار تبریز شد که البته اعتبار پدرش که روحانی معتبری بود، بی‌تأثیر نبود؛ اما او راه خود گرفت و مبلغ تجدد و مدافع مشروطه‌خواهی شد. به تهران که رفت، آن‌قدر جوان بود که معروف است از نمایندگان کسی به طعن گفت مگر در تبریز آدم قحط بود که این پسرک را به مجلس…